Schizofrenia: nowe podejście w terapii łączącej olanzapinę i biofeedback EEG

Czym jest schizofrenia i jakie niesie wyzwania?

Schizofrenia (SCZ) jest przewlekłym zaburzeniem psychiatrycznym, które poważnie upośledza zdolności funkcjonalne i interakcje społeczne dotkniętych nią osób. Choroba objawia się nieprawidłowościami w ekspresji językowej, zachowaniu, procesach poznawczych oraz cechach osobowości. Kluczowe symptomy obejmują epizody psychotyczne, takie jak urojenia i halucynacje, a także zaburzenia poznawcze, wycofanie społeczne i zmniejszoną motywację. W przebiegu choroby pacjenci ze schizofrenią często doświadczają znaczących zaburzeń psychicznych i niepełnosprawności, co nie tylko drastycznie obniża ich jakość życia, ale również nakłada znaczne obciążenia ekonomiczne na pacjentów, ich rodziny i społeczeństwo. Dodatkowo, schizofrenia wiąże się z podwyższonym ryzykiem chorób współistniejących, takich jak schorzenia sercowo-naczyniowe, przyczyniając się do pogorszenia funkcjonowania i skrócenia oczekiwanej długości życia.

Globalnie, schizofrenia dotyka około 1% populacji. Między 1990 a 2019 rokiem surowa częstość występowania, zapadalność i lata życia skorygowane niepełnosprawnością wzrosły o ponad 65%, 37% i 65%, podczas gdy wskaźniki standaryzowane względem wieku pozostały stabilne. Rosnące obciążenie schizofrenią uczyniło ją przedmiotem intensywnych badań medycznych. W tym kontekście poszukiwanie skutecznych metod terapeutycznych staje się priorytetem dla współczesnej psychiatrii.

Czy łączenie olanzapiny i EEG daje nowe nadzieje w terapii schizofrenii?

Olanzapina (OLZ), lek przeciwpsychotyczny drugiej generacji, jest szeroko stosowana w leczeniu schizofrenii. Poprzez antagonizowanie receptorów dopaminowych D2 i serotoninowych 5-hydroksytryptaminowych 2A, OLZ skutecznie łagodzi objawy pozytywne i negatywne tego zaburzenia. Mimo szybkich i znaczących efektów terapeutycznych, długoterminowa skuteczność monoterapii OLZ jest często suboptymalna. Z drugiej strony, terapia biofeedback EEG jest nieinwazyjną metodą psychoterapeutyczną, która wykorzystuje trening biofeedbacku, aby umożliwić pacjentom modyfikację procesów poznawczych, behawioralnych i fizjologicznych. Proces ten pomaga ustanowić zdrowsze wzorce zachowań i poprawić funkcjonowanie społeczne. EEG znany jest ze stabilnych i trwałych efektów, z minimalnym ryzykiem nawrotu. Wykazał obiecujące rezultaty jako leczenie pomocnicze w stanach takich jak zespół nadpobudliwości, zaburzenia lękowe i nerwica. Jednak jego użyteczność jako terapii pomocniczej w schizofrenii pozostaje niedostatecznie zbadana.

Badanie, którego wyniki prezentujemy, przeprowadziło retrospektywną analizę danych klinicznych od 66 pacjentów z SCZ, którzy otrzymali leczenie w Szpitalu Ludowym Taizhou między czerwcem 2023 a marcem 2024 roku. Celem badania była ocena wpływu biofeedbacku EEG w połączeniu z olanzapiną na metabolizm glukozy i lipidów, funkcję sercową oraz zdolności poznawcze u pacjentów ze schizofrenią. “Nasze badanie miało na celu określenie, czy połączenie tych dwóch metod terapeutycznych może przynieść lepsze rezultaty niż standardowa monoterapia olanzapiną” – piszą autorzy badania.

Pacjenci zostali podzieleni na dwie grupy w zależności od zastosowanego schematu leczenia: grupa pojedyncza, która otrzymała monoterapię OLZ (n = 30), oraz grupa łączona, która otrzymała terapię biofeedback EEG w połączeniu z leczeniem OLZ (n = 36). Kryteria włączenia obejmowały: diagnozę schizofrenii na podstawie Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10, dostępność kompletnych danych klinicznych bez brakujących zapisów oraz wiek między 18 a 65 lat. Z badania wykluczono osoby z innymi współistniejącymi schorzeniami fizycznymi, ciężkimi stanami medycznymi, znaną alergią na badany lek lub słabym przestrzeganiem zalecanego planu leczenia.

Jakie wskaźniki i wyniki świadczą o skuteczności terapii?

Grupa pojedyncza otrzymywała olanzapinę doustnie w początkowej dawce 5 mg/dzień. Dawka była stopniowo zwiększana do 15-20 mg/dzień w ciągu dwóch tygodni, w zaleksie od postępu stanu pacjenta. Leczenie kontynuowano przez 3 miesiące. W grupie łączonej, oprócz olanzapiny, zastosowano terapię biofeedback EEG. Elektrody umieszczano na uchu i skórze głowy w celu monitorowania i analizowania fal mózgowych, w tym rytmu sensomotorycznego (SMR), fal β i θ. Na podstawie zmian poziomu mocy mózgu pacjentów dostarczano pozytywną lub negatywną informację zwrotną. Każda sesja terapeutyczna trwała 20 minut i była prowadzona raz dziennie przez 12 kolejnych dni, po czym następowała 15-dniowa przerwa. Cykl ten powtarzano przez łączny okres trzech miesięcy.

Skuteczność leczenia oceniano na podstawie wskaźnika redukcji całkowitego wyniku Skali Objawów Pozytywnych i Negatywnych (PANSS) po leczeniu. Efekt oczywisty definiowano jako wskaźnik redukcji całkowitych wyników >50%. Wynik skuteczny charakteryzował się wskaźnikiem redukcji całkowitych wyników >25%, ale ≤50%. Wynik nieskuteczny identyfikowano, gdy wskaźnik redukcji całkowitego wyniku wynosił <25%. Całkowitą skuteczność leczenia obliczano jako sumę efektu oczywistego i wyników skutecznych.

Analizowano również wskaźniki metabolizmu glukozy i lipidów, pobierając próbki krwi żylnej na czczo od wszystkich uczestników przed i po leczeniu. Mierzono poziomy cholesterolu całkowitego (TC), trójglicerydów (TG) i glukozy na czczo (FPG). Przeprowadzano także badania elektrokardiograficzne (EKG) przed i po leczeniu, dokumentując nieprawidłowe wyniki, w tym zmiany fali T, zmiany odcinka ST, bradykardię zatokową i tachykardię zatokową. Funkcje poznawcze oceniano za pomocą Kwestionariusza Wglądu i Postaw wobec Leczenia (ITAQ), który obejmuje 11 elementów z całkowitym zakresem punktacji 0-22. Wyższe wyniki odzwierciedlają większą samoświadomość i bardziej pozytywne nastawienie do leczenia. Rejestrowano również działania niepożądane, w tym zaburzenia żołądkowo-jelitowe, letarg, przyrost masy ciała i zaparcia.

Czy połączenie terapii zwiększa efektywność leczenia schizofrenii?

Wyniki badania wykazały, że całkowite wskaźniki skuteczności leczenia wyniosły 73,33% dla grupy pojedynczej i 91,67% dla grupy łączonej. Grupa łączona wykazała znacząco wyższą skuteczność leczenia w porównaniu z grupą pojedynczą (p < 0,05). Czy oznacza to, że powinniśmy zacząć rutynowo łączyć te dwie metody terapeutyczne? Przyjrzyjmy się dokładniej pozostałym wynikom.

Przed leczeniem nie stwierdzono istotnych różnic w poziomach TC, TG lub FPG między obiema grupami. Po leczeniu poziomy TC i FPG zostały znacząco obniżone, podczas gdy poziomy TG znacząco wzrosły w obu grupach w porównaniu do odpowiednich wartości wyjściowych. Jednak nie stwierdzono istotnych różnic w poziomach TC, TG lub FPG po leczeniu między obiema grupami. Nie zaobserwowano również istotnych różnic w nieprawidłowościach EKG, w tym zmianach fali T, zmianach odcinka ST, bradykardii zatokowej lub tachykardii zatokowej, między obiema grupami przed i po leczeniu. Co więcej, nie wykryto istotnych zmian w parametrach EKG w żadnej z grup po leczeniu.

Interesujące wyniki zaobserwowano w ocenie nasilenia objawów i funkcji poznawczych. Na początku badania obie grupy nie miały istotnych różnic w wynikach objawów psychopatologicznych ogólnych, objawów pozytywnych, objawów negatywnych, całkowitych wynikach PANSS lub wynikach ITAQ. Po leczeniu obie grupy wykazały redukcję wyników objawów psychopatologicznych ogólnych, objawów pozytywnych i całkowitych wyników PANSS w porównaniu do wartości wyjściowych. Grupa łączona wykazała również znaczącą redukcję wyników objawów negatywnych, podczas gdy grupa pojedyncza nie. “Nasze wyniki wskazują na szczególną skuteczność terapii łączonej w redukcji objawów negatywnych schizofrenii, które często są najtrudniejsze do leczenia za pomocą standardowej farmakoterapii” – podkreślają badacze.

Po leczeniu grupa łączona wykazała znacząco niższe wyniki objawów psychopatologicznych ogólnych, objawów pozytywnych i negatywnych oraz całkowitych wyników PANSS w porównaniu do grupy pojedynczej. Dodatkowo, wynik ITAQ był znacząco wyższy w grupie łączonej niż w grupie pojedynczej, co wskazuje na lepsze funkcje poznawcze i bardziej pozytywne nastawienie do leczenia. Częstość występowania działań niepożądanych wyniosła 6,67% w grupie pojedynczej i 13,89% w grupie łączonej, jednak różnice te nie były statystycznie istotne.

Olanzapina poprawia objawy schizofrenii poprzez mechanizmy takie jak hamowanie receptorów 5-hydroksytryptaminowych 2A (5HT2A) i histaminowych. Jednak wiąże się z działaniami niepożądanymi, w tym zwiększonym apetytem, zaburzeniami metabolizmu insuliny i leptyny oraz nieprawidłowym wydzielaniem insuliny, prowadząc do zwiększonego odkładania tłuszczu i pogorszenia zaburzeń metabolizmu glukozy i lipidów. W naszym badaniu nie zaobserwowano istotnych różnic w poziomach TC, TG lub FPG między grupami pojedynczą i łączoną po interwencji. Ponadto, obie grupy nie miały istotnych różnic w wynikach EKG ani wskaźnikach działań niepożądanych.

Wyniki te są zgodne z badaniami Singha i współpracowników, którzy raportowali wysoki profil bezpieczeństwa biofeedbacku EEG w leczeniu schizofrenii. Nasze rezultaty sugerują, że łączenie biofeedbacku EEG z olanzapiną nie pogarsza efektów związanych z nieprawidłowościami EKG lub zaburzeniami metabolicznymi w porównaniu do monoterapii olanzapiną, podkreślając jego bezpieczeństwo w zastosowaniu klinicznym. Czy wszyscy pacjenci ze schizofrenią mogliby skorzystać z takiego połączenia terapeutycznego? To pytanie wymaga dalszych badań, szczególnie z uwzględnieniem różnych podtypów schizofrenii i indywidualnych profilów pacjentów.

Należy jednak zaznaczyć, że badanie ma kilka ograniczeń, w tym stosunkowo małą wielkość próby, zbieranie danych z jednego szpitala oraz brak dynamicznego monitorowania neuroczynników. Przyszłe badania powinny uwzględnić te ograniczenia poprzez zwiększenie wielkości próby i przeprowadzenie badań wieloośrodkowych. Takie badania umożliwiłyby bardziej kompleksową ocenę połączonych efektów biofeedbacku EEG i olanzapiny na metabolizm glukozy i lipidów, funkcję sercową i funkcje poznawcze u pacjentów ze schizofrenią, jednocześnie dalej wyjaśniając bezpieczeństwo i skuteczność tego połączonego podejścia terapeutycznego.

Podsumowując, połączenie biofeedbacku EEG i olanzapiny wykazuje znaczące korzyści terapeutyczne w leczeniu schizofrenii. Ta łączona terapia zwiększa funkcje poznawcze i zmniejsza nasilenie objawów u pacjentów ze schizofrenią. Ponadto promuje większe zaangażowanie pacjenta w leczenie, zachowując korzystny profil bezpieczeństwa. Co istotne, łączona terapia nie pogarsza nieprawidłowości EKG, zaburzeń metabolizmu glukozy i lipidów ani działań niepożądanych w porównaniu do monoterapii olanzapiną, co potwierdza jej potencjał jako bezpiecznej i skutecznej strategii leczenia.

Podsumowanie

Przeprowadzone badanie kliniczne na 66 pacjentach ze schizofrenią wykazało znaczącą przewagę terapii łączonej (olanzapina + biofeedback EEG) nad monoterapią olanzapiną. Całkowita skuteczność leczenia w grupie łączonej wyniosła 91,67% w porównaniu do 73,33% w grupie pojedynczej. Terapia łączona wykazała szczególną skuteczność w redukcji objawów negatywnych schizofrenii, które są zazwyczaj trudniejsze do leczenia standardową farmakoterapią. Pacjenci poddani terapii łączonej osiągnęli lepsze wyniki w Kwestionariuszu Wglądu i Postaw wobec Leczenia (ITAQ), co świadczy o poprawie funkcji poznawczych i bardziej pozytywnym nastawieniu do leczenia. Co istotne, połączenie obu terapii nie zwiększyło ryzyka wystąpienia nieprawidłowości w EKG ani zaburzeń metabolicznych w porównaniu do monoterapii olanzapiną, potwierdzając bezpieczeństwo tego podejścia terapeutycznego.